خواص درمانی درخت نارنج

درخت نارنج، درختی است به ارتفاع متوسط ۴ تا ۵ متر که، منشاء ،اولیه آن نواحی شمالی هندوستان تشخیص داده شده است، ولی امروزه مصارف فراوانی که میوه برگ و گل آن در پزشکی و یا از نظر تغذیه پیدا نموده اند. پرورش آن در غالب نواحی معتدل و مساعد معمول گردیده است. از مشخصات آن این است که برگ هایی با دمبرگ بال دار کاملا مشخص و گل هایی با کاسه مرکب از ۵ تقسیم و جام شامل ۵ گلبرگ، معطر، ضخیم، آبدار و زودافت دارد. درون جام گل آن ۲۰ پرچم کوتاه و در وسط آنها مادگی مرکب از تخمدانی ۸ تا ۱۰ خانه مشاهده می گردد. که پس از رسیدن، به میوه ای به صورت سته، آبدار و ترش مزه تبدیل می شود. قسمت مورد استفاده درخت نارنج برگ، گل، میوه و پوست خارجی میوه آن است. در برش عرضی جدار میوه نارنج حفره های ترشحی متعددی در پارانشیم زیر بشره دیده می شود ،که در آن ها اسانس ذخیره می گردد در سلول های پارانشیمی اطراف حفرات مذکور نیز، بلورهای اکسالات کلسیم مشاهده می شود.

برگ نارنج ،بوی مطبوع معطر و طعمی تلخ دارد و اگر بین انگشتان فشره شود، بوی آن قوی تر می گردد. طول برگ نارنج، ۴ تا ۹ سانتی متر و عرضش ۲ تا ۵ سانتی متر است. در برش عرضی برگ پارانشیم نرده ای مرکب از ۲ ردیف سلول دیده می شود. ضمناً حفره های ترشحی متعدد نیز در پارانشیم و اطراف دسته های آوندی مشاهده می گردد.

برگ نارنج اثر آرام کننده، ضد تشنج و هضم کننده دارد و معمولا به صورت دم کرده ۵ تا ۱۰ در هزار مصرف می گردد. در بعضی موارد یک برگ نارنج تمیز را در یک فنجان آب جوش داخل کرده پس از چند دقیقه که مواد موثره آن در آب وارد گردید مانند چای مصرف می نمایند. برگ های جوان درخت نارنج که بر روی شاخه های جوان آن ظاهر می شوند اگر در اول آذر ماه تا اواسط بهمن ماه چیده شوند و در سایه خشک گردند، در درمان سوء هضم ها بسیار موثر واقع می شوند که برای این کار، دم کرده برگ ها باید مصرف گردد برگ های جوان خشک شده اگر با دو برابر وزن خود از پوست بیرونی نارنج مخلوط گردند و مقدار مناسبی از این مخلوط به صورت دم کرده مصرف شود اثر نیرودهنده قوای عضلانی داشته حافظه را تقویت می نماید.

گل های درخت نارنج، گل بهار نارنج نامیده می شود. گل بهار نارنج در حالت تازه گل بهار نارنج، دارای بوی معطر و طعمی پسندیده است ولی پس از خشک شدن بوی آن ضعیف می گردد. درضخامت گل بهار نارنج حفره های ترشحی مملو از اسانس و مواد مختلف وجود دارد. برای مصارف دارویی، گل بهار نارنج را به حالت غنچه، ناشکفته و هنگام صبح پس از آن که ذرات شبنم خشک گردید از درخت می چینند و سپس به سرعت در تاریکی خشک می کنند. گل بهار نارنج تازه در تهیه آب مقطر بهار نارنج و اسانس نرولی (Essence de Né roli) به کارمی رود. گل بهار نارنج خشک شده به صورت دم کرده و به عنوان ضد تشنج در بیماری های عصبی مانند هیستری، ضعف اعصاب و همچنین رفع سکسکه به کار می رود. به علاوه دارای اثر خواب آور ملایم، اشتها آور و رفع تپش قلب است.

آب مقطر بهار نارنج

از تقطیر بهار نارنج به وسیله بخار آب تهیه می شود (کدکس ۱۹۳۷). برای این کار از یک کیلو بهار نارنج و یک لیتر آب یک کیلو آب مقطر تهیه می کنند. آب مقطر بهار نارنج مایعی زلال و دارای بوی بسیار قوی و معطر است رنگ آن گاهی به علت فساد و رشد بعضی از باکتری ها گلی می شود. آب مقطر بهار نارنج اگر با هم حجم خود الکل ۹۰ درجه مخلوط گردد باید فلئورسئس آن رنگ بنفش ایجاد کند. آب مقطر بهار نارنج زود فاسد می گردد زیرا کفک ها و حتی باکتری های در آن رشد کرده عیار اسانس را پایین می آورند. از این نظر باید آب مقطر بهار نارنج را در شیشه های کوچک آبی رنگ و دور از نور در محل خشک نگهداری کرد.آب مقطر بهار نارنج اثر آرام کننده و ضد تشنج دارد. در رفع بیخوابی های عصبی، مخصوصاً در بیماری های اطفال از آن استفاده به عمل می آید. آب مقطر بهار نارنج جهت معطر ساختن پوسیون ها، شربت ها، قرص ها و بسیاری از فراورده های دارویی به کار می رود. آن نباید بیش از یک سال نگهداری نمود.

نارنج

میوه ترش مزه درخت نارنج است که به مصارف تغذیه و تهیه آب نارنج به منظور ترش نمودن اغذیه می رسد. دانه خشک و آسیاب شده نارنج، اثر مسهلی دارد.پوست خارجی نارنج که قبل از رسیدن سبز رنگ است و سپس تدريجاً به رنگ نارنجی در می آید. دارای مصارف مختلف دارویی است.منتها باید به کلی از لایه های سفید رنگی که در زیر آن قرار گرفته عاری باشد. پوست خشک شده نارنج به صورت نوارهای باریک به نام خلال نارنج و یا به اشکال دیگر در معرض استفاده قرار می گیرد.

پوست نارنج

دارای اثر مقوی معده، کم کننده ترشحات معده، ضد خونروی و به طور خفیف صفرابر است. از پوست نارنج شربت پوست نارنج تهیه می شود. به علاوه در فرمول شربتی بنام رفورکمپوزه (Raifort composé) وارد می باشد. پوست نارنج را معمولا به قطعات کوچک در آورده به مقدار یک قاشق قهوه خوری در یک فنجان آب به مدت کوتاهی می جوشانند و سپس به مدت ۲۰ دقیقه دم می کنند. مقدار مصرف محلول حاصل، یک فنجان قبل از هر غذاست.تیزان حاصل از ریشه درخت نارنج اثر کرم کشی قوی دارد و در دامپزشکی می تواند مورد استفاده جهت رفع کرم سگ، اسب و حیوانات اهلی مشابه قرار گیرد.

درخت نارنج در نواحی شمالی ایران پرورش می یابد.