خواص درمانی گیاه ریحان

ریحان گیاهی است علفی، یکساله، معطر و از تیره نعناعیان، دارای ساقه منشعب از قاعده و به ارتفاع ۱۵ تا ۴۵ سانتیمتر که امروزه در غالب نواحی پرورش می یابد.

برگ هائی متقابل، بیضوی نوک تیز با کناره دندانه دار و گل هائی معطر به رنگ های سفید، گلی و گاهی بنفش و مجتمع به صورت دسته های 4 تا ۶ تائی در طول قسمت انتهایی ساقه دارد.

خواص گیاه ریحان

برگ و سرشاخه های جوان آن به مصرف تغذیه می رسد ولی اگر منظور، اسانس گیری از آن باشد، باید کلیه قسمت های گیاه تازه را مورد استفاده قرار داد. برای مصارف درمانی، برگ و سرشاخه های گل دار به کار می رود. از هر ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ کیلوگرم ریحان، معادل یک کیلو گرم اسانس به دست می آید.

اسانس ریحان که به اسانس بازیلیک Essence de Basilic موسوم است، مصارف مختلف درمانی دارد.

در تاریخچه این گیاه چنین ذکر گردیده که ریحان بومی ایران، افغانستان و هند است. از قدیم الایام آن را در مصر پرورش می داده اند بعداً یونانیان و سپس رومی ها، پی بوجود آن بردند. گیاه شناسان مغرب زمین، ریحان را می شناخته اند.

امروزه نه تنها ریحان در هر دو نیمکره پرورش می یابد بلکه در غالب نواحی مردابی که پشه و حشرات فراوان دارد، گلدان آن در دهانه پنجره منازل، جهت دفع حشرات گذاشته می شود.

دانه ریحان لعاب فراوان دارد و چون نرم کننده است در رفع ورم کلیه و ترشحات زنانگی (ترشحات مهبلی) مورد مصرف قرار می گیرد. کلیه قسمت های گیاه، یک داروی مؤثر جهت رفع التهاب های دستگاه مجاری ادرار است. اسانس ریحان به مقدار ۵ تا ۶ قطره بر روی یک حب قند، اثر قاطع در رفع تشنجات معدی و سردردهای منشاء ضعف عمل دستگاه هضم دارد.

محل رويش ریحان، شمال غربی ایران، آذربایجان، تبریز، میناب در کرمان، خواف در خراسان و اطراف تهران است. ریحان در نواحی مختلف ایران کاشته می شود بعلاوه به حالت نیمه وحشی نیز در نواحی مذکور دیده شده است.

از ریحان بطوریکه در کتب مختلف درمانی منعکس است می توان در موارد مختلف به اطلاعات مفید زیر دست یافت:

• برگ های له شده ریحان اگر به مدت چند ساعت در گلاب خیسانده شود و سپس خیسانده حاصل را به صورت ضماد، برروی محل خراش و ترک پستان اثر دهند، در درمان آن و التيام خراش، مؤثر واقع می شود.
• اگر تعداد ۶ تا ۱۰ عدد برگ تازه ریحان را در یک فنجان آبجوش وارد کرده به حال خود بگذارند تا دم کند و سپس آن را با عسل شیرین نمایند و محلول حاصل را هنگام شب بعد از غذا مصرف نمایند، اثر رفع بی خوابی ظاهر می کند زیرا ریحان اثر مسکن عصبی دارد و در ایجاد خواب آرام مؤثر واقع می شود.
• دم کرده برگ ریحان و آویشن را اگر با عسل شیرین کنند، محلولی به غلظت شربت رقیق به دست می آید که مصرف مقدار ۳ تا ۴ قاشق قهوه خوری از آن در روز موجب رفع بیخوابی می شود.
•  تعداد ۲ ساقه برگ دار ریحان Ocimum gratissimum و یا دو گیاه کامل را به خوبی شسته، در یک لیتر آب بجوشانید به طوری که حجم مایع به 4/3 تقلیل یابد سپس به آن قند افزوده تا به غلظت شربت رقیق درآید. شربت حاصل اثر مسکن در بیماری برونشیت ظاهر می کند. مقدار مصرف آن، ۳ قاشق سوپ خوری در هنگام روز است.
•  برگ تازه ریحان را اگر برروی محل گزش حشرات و زنبور مالش دهند، در رفع ناراحتی های آن، اثر مسکن ظاهر می کند.