خواص درمانی گیاه سداب

گیاه سداب، گیاهی علفی پایا به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰، سانتی متر، عاری از کرک و دارای قاعده چوبی است برگ های نسبتاً ضخیم ،گوشتدار و دو صورت ساده در قسمت های انتهایی ساقه و منقسم به قطعات متعدد در قسمت های پایین گیاه دارد. ساقه و برگ های گیاه سداب دارای رنگ سبز مات مایل به آبی یا مایل به زرد و گل های آن نر - ماده و زرد رنگ است. از اختصاصات گل های آن این است که مرکز گل آذین و مرکب از قطعات ۵ تایی ولی گل های کناری شامل قطعات ۴ تایی است.

در هر گل گیاه سداب ۸ تا ۱۰ پرچم دیده می شود که در آغاز  در گودی گلبرگ ها جای دارند ولی بعداً به سمت مادگی حرکت نموده دانه های گرده را بر روی آن می ریزند. میوه اش کپسول و شامل دانه هایی به رنگ مایل به قهوه ای است.از تمام قسمت های این گیاه بوی ناپسند و تهوع آور استشمام می شود.

قسمت مورد استفاده سداب کلیه اندام های هوایی گیاه در هنگام گل دادن است. در کتب دارویی، منحصراً برگ آن (افی سینال) ذکر گردیده است. برگ گیاه سداب دارای ساختمان  دو سطحی شامل سطح فوقانی و تحتانی برگ را بشرهای مرکب از سلول های چند وجهی با ظاهر مسطح می پوشاند. در بشره تحتانی آن ،جابجا روزنه دیده می شود. در زیر بشره فوقانی برگ، سداب ۲ ردیف سلول پارانشیم نرده ای مشاهده می شود.پارانشیم حفره ای برگ سداب، وضع ناقرینه دارد.در هر دو پارانشیم برگ، سداب کیسه های ترشحی متعدد وجود دارد که در آن ها اسانس و گاهی مواد رزینی جمع می گردد.

تاریخچه گیاه سداب

گیاه سداب در زمان های خیلی قدیم نیز شهرت فراوان از نظر درمان بیماری ها بین سموم ملل مختلف داشته است. دانشمندان قدیم مانند، تئوفراست، دیوسکورید، گالین (Galien)، پلوتارک (Plutark)، کلومل، پلین (Pline) و غیره آن را داروی جمیع بیماری ها می دانستند. به طوری که از آن برای موارد مختلف به عنوان آرام کننده، ضد تشنج، مدر، معرق، قاعده آور، ضد کرم، ضدعفونی کننده، تریاق سموم مختلف،درمان گزش ،مار درد، گوش، سر و چشم تسکین قوای شهوانی، همچنین سقط جنین استفاده به عمل می آوردند. تدریجاً با اهمیتی که مردم برای این گیاه قائل بودند آن را در باغ ها، قراء و غیره پرورش می دادند. در آثار (J. Bock) در سال ۱۵۵۱ چنین قید گردیده است: جمعیت های مذهبی که همواره خواهان منزه و معصوم نگه داشتن خود بودند، این گیاه را در اغذیه و مشروبات خود وارد می ساختند، تصور می رود که این عقیده از این نظر پیش آمده که آن را تسکین دهنده قوای شهوانی و جلوگیری کننده از پیروی خواهش های نفسانی می دانستند. نظیر اینگونه عقاید در مورد گیاه سداب بین مردم زمان های قدیم حتی بین ملل مختلف وجود داشته است. در قرون هشتم و نهم برای آن اثر ضدسموم مختلف قائل بودند.

خواص درمانی گیاه سداب

مقادیر درمانی گیاه سداب اثر نیرودهنده، ضد تشنج، قاعده آور و ضدخونروی دارد. در استعمال خارج التیام دهنده زخم ها و حشره کش است. بررسی های متعدد اثر قاعده آور گیاه سداب را به اثبات رسانیده است و ضمناً اثر سقط کننده جنين آن با آن که توسط عده ای از پزشکان رد گردیده برای عده ای دیگر مسلم و قاطع شناخته شد. مصرف گیاه سداب در موارد احتقان و تجمع خون در رحم باعث پیدایش خونروی های رحمی می گردد. مصرف مقدار زیاد گیاه سداب ایجاد مسمومیت می کند. مانند آن که اگر به طور بی رویه بکار رود، ایجاد التهاب و ورم دستگاه هضم، تحریک کم شدن حرارت بدن، ضعف ضربان نبض، زیاد شدن مقدار ادرار و ورم مخاط رحم می گردد. در استعمال خارج برگ های له شده گیاه سداب اثر قرمز کننده و التیام دهنده زخم ها دارد. تنقیه آن در موارد عدم کفایت اعمال روده، رفع نفخ و تأخیر وقوع قاعدگی کمک مؤثر می نماید.

دم کرده آن به صورت حمام موضعی به مدت نیم ساعت و ۳ تا ۴ دفعه در روز، در رفع انسداد و پرشدن مجاری غدد از ترشحات مخصوصاً غدد پستان مؤثر واقع می گردد. جوشانده گیاه سداب اثر قطعی در از بین بردن شپش و درمان کچلی دارد. به کار بردن آن در استعمال خارج جهت رفع ترشحات چسبنده و عفونی مجاری بینی معمول است. به صورت غرغره برای رفع ورم لثه ها به کار می رود. اسانس گیاه سداب رو باید در ظروف کاملا دربسته محل خنک و دور از نور و روشنایی نگهداری شود. اسانس گیاه سداب  پوست بدن را تحریک کرده ایجاد ناراحتی های جلدی، قرمزی پوست و سپس تاول می کند. مصرف مقادیر زیاد آن ایجاد درد در ناحیه زیر شکم، تهوع، استفراغ، تشنج و مرگ می نماید.با مصرف آن ممکن است سقط جنین عارض گردد.

محل رویش گیاه سداب

محل رویش آن در نواحی شمال ایران در گیلان در رشت می باشد.سداب در برخی از مناطق ایران پرورش می یابد و در رشت به سیاب مشهور است.منشاء اصلی سداب نواحی جنوبی اروپا تشخیص داده شده است، ولی امروزه با پراکندگی وسیعی که پیدا نموده در غالب نواحی مناطق مدیترانه و نواحی دیگر اروپا و آسیا یافت می گردد.