خواص درمانی گیاه شنبلیله

گیاه شنبلیله ، گیاهی است علفی یکساله به طول ۱۰ تا ۵۰ سانتی متر که امروزه در نواحی مختلف مانند آسیای صغیر ، ایران ، مصر ، الجزیره ، هند ، مراکش ، ایتالیا ، اسپانیا و غیره پرورش می یابد. منشاء اصلی گیاه شنبلیله در نواحی غربی آسیا مشخص شده است . برگ های گیاه شنبلیله متناوب و مرکب از سه برگچه است از اختصاصات آن این است که نصف تا انتهای برگچه های آن، دندانه دار است. گل های گیاه شنبلیله منفرد ، به رنگ زرد روشن یا بنفش یا مایل به سفید به بزرگی ۰٫٨ تا ۱٫۸ سانتی متر دارد. میوه گیاه شنبلیله ، نیام ، خمیده به طول ۳ تا ۱۱ سانتی متر و محتوی ۵ تا ۲۰ دانه زوایه دار به طول ۴ تا ۶ میلی متر و به عرض ۲ تا ۳ میلی متر است. رنگ آن از زرد حنایی تا قهوه ای تغییر می نماید . بوی گیاه شنبلیله قوی و طعمش تلخ و معطر است.

 ترکیبات شیمیایی گیاه شنبلیله

در بررسی های فراوانی که طی سال های متمادی توسط عده ای از محققین بر روی دانه شنبلیله به عمل آمد ، وجود موادی به نسبت های ذکر شده را دارد :

۷٫۳۶ درصد مواد چرب ، ۴۰٫۷۲ درصد مواد نشاسته ای و قندی ، ۲۸٫۹۱ درصد مواد ازته ، مقدار زیادی مواد فسفر دار ،کولین ،الکالوئیدی به نام تری گونل لین (Trigonelline) با ترکیب مشابه اسید نیکوتینیک (Ac nicotinique) در آن محقق نمود. اسید نیکوتینیک عامل جلوگیری کننده از بروز بیماری پلاگر (Pellagre) است ، که ویتامین ضد این بیمای نیز نامیده می شود.  به مقادیر ناچیز در سلول های زنده ولی به مقادیر زیاد در جگر ، خمیر مایه ، شیر ، غدد فوق کلیه ، گوشت سفید ، یونجه ، سبزیجات ، غلات و ذرت یافت می شود .

به طریق مختلف منجمله اکسیداسیون نیکوتین با اسید نیتریک ،غلیظ می توان آن را به دست آورد. اسید نیکوتینیک به صورت بلوری های سوزنی شکل در الکل یا آب به دست می آید . در گرمای ۲۳۶٫۶ درجه نیز ذوب می گردد. هر گرم آن در ۶۰ میلی لیتر آب حل می شود. درجه انحلال آن در آب جوش الکل جوش و کربنات ها زیاد است. در اتر حل نمی گردد. از نظر درمانی اثر گشاد کننده مجاری عروق خونی را دارد. ويتامينPP (اسید نیکوتینیک)در درمان بیماری پلاگر آویتامینوز(اختلالی است که در اثر کمبود یک یا چند ویتامین ایجاد می شود) ناشی از آن که به صورت اختلالات هضمی ،مغزی ،پوستی ، عدم تعادل غذایی و متابولیکی عارض می شود به کار می رود.مصرف مقادیر زیاد آن به عنوان بازکننده مجاری عروق (Vasodilat) مورد استفاده قرار می گیرد.

خواص درمانی گیاه شنبلیله

نه تنها اثر نرم کننده و رفع تحریکات جلدی دارد بلکه دارویی است نیروبخش که دارای اثر ترمیم کننده قوای از دست رفته می باشد ، از این نظر مصرف آن اختصاصاً در بیماران متبلا به سل و افراد لاغر و نحیف به منظور فراهم آوردن ذخایر لازم بدن اثر مفید ظاهر می نماید . در تایخچه مصارف درمانی از شنبلیله چنین مندرج است که مردم مشرق زمین با مصرف شنبلیله، اندام لاغر و نامتناسب خود را به حالت طبیعی برمی گرداندند. با توجه به این شهرت ها بود که نخستین بار پروفسور (L.Rè non) ، مصرف آن را در تغذیه مسلولین مورد آزمایش قرار داد و از تجربیات خود نتایج بسیار خوب گرفت . به پیروی از بررسی دانشمند مذکور پزشکان دیگر نیز در طی نیم قرن اخیر اثرات شنبلیله را مورد تحقیق قرا دادند مانند آن که (R. Muller) در سال ۱۹۲۴ با آزمایش های متعددی که در مورد اثر درمانی شنبلیله به عمل آورد آن را نه تنها یک داروی مؤثر در رفع اوستئومیلیت (Osté omyelite) و سل استخوانی اطفال مؤثر تشخیص داد . بلکه چنین اظهار نظر نمود که از آن می توان برای موارد مختلفی که تجویز داروهای آهن و فسفردار ضرورت پیدا نماید استفاده بعمل آورد.

با مصرف دانه شنبلیله حالت عمومی بیمار سریعاً بهبود محسوس پیدا می کند و این بهبودی نیز حتی در هنگامی که تب در بیمار هنوز قطع نگردیده قابل تشخیص است. پزشکان مختلف دیگر مانند (René Gaultier) در سال ۱۹۲۴ نیز به نتایج مشابه در درمان با شنبلیله رسیدند شنبلیله به علت دارا بودن مواد فسفر و آهن دار ، هیدرات های کربن ، مواد ازته ، دیاستاز ها و غیره می تواند کلیه حالات مرضی ، ناشی از بی اشتهایی و ضعف و لاغری را از بین ببرد و چون اثر نیرودهنده اعمال لوزالمعده دارد در تقویت دستگاه هضم و بی نظمی های متابولیسم عمومی بدن موثر واقع شود . بررسی های ارزنده (R.Heuer) در سال ۱۹۲۸ نشان داد که دانه شنبلیله نه تنها در تقویت قوای جسمانی و روحی مؤثر است بلکه در نرمی استخوان ، خنازیر ، مرض قند و همچنین در سل ریوی، استخوانی و مغزی نیز اثرات مفید به وجود می آورد .

طبق نظریه پزشکان متخصص بیماری سل دانه شنبلیله در بیماران مسلول ، همان اثری را ظاهر می کند که روغن ماهی مرو بوجود می آورد . در سال ۱۹۳۱ پزشکان ایرانی و عرب در زمان های قدیم از دانه شنبلیله برای مداوای بیمای قند استفاده زیاد به عمل می آوردند از معایب شنبلیله فقط بوی ناپسند دانه خرد شده آن است که آن را نیز با مخلوط کردن آرد دانه با مواد معطر یا شیرین می توان تا حدی برطرف نمود.به طوری خلاصه در مورد صفات درمانی شنبلیله این نکات را باید ذکر نمود که دانه شنبلیله در تجدید قوا برای کسانی که بر اثر محرومیت های غذایی و نحیف و لاغر شدن مستعد کسب بیماری های مختلف گردیده اند و همچنین در جلوگیری از لاغر شدن مبتلایان به مرض قند و سل ، اثرات بسیار رضایت بخش ظاهر می نمایند . با پختن ۳ تا ۴ قاشق آرد دانه شنبلیله در سرکه می توان ضماد چربی جهت رفع التهاب های سطحی بدن  ، چرکین شدن نسج ملتحمه زیر پوست اولسرها و (Panaris) تهیه نمود.در استعمال خارج آرد دانه شنبلیله را می توان به جای آرد دانه کتان در تهیه ضماد مورد استفاده قرار داد.

محل رویش گیاه شنبلیله

گیاه شنبلیله در نواحی مختلف ایران پرورش می یابد و از سبزی های مفیدی است که در تهیه اغذیه پیوسته مورد استفاده قرار می گیرد به علاوه به حالت خودرو در نواحی مختلف آذربایجان ، اصفهان ، فارس ، خراسان (نزدیک بجنورد) و نواحی مرکزی ایران (سمنان - دامغان) نیز می روید.