خواص درمانی گیاه باباآدم

گیاه باباآدم گیاهی است علفی، بزرگ و دارای ساقه منشعب به طول ۰٫۸۰ تا ۱٫۵ متر و حتی بیشتر که به حالت وحشی در دشت ها و نواحی مرطوب و سایه دار، تا ارتفاعات ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ متری غالب نواحی معتدل اروپا و آسیا می روید. ریشه ای دراز به قطر انگشت با ظاهر دوکی شکل و به رنگ قهوه ای دارد ولی اگر شکسته شود، در مقطع رنگ سفید نشان می دهد.

گیاه بابا آدم 

از اختصاصات آن این است که پهنک برگ های آن، بسیار بزرگ و دارای حالت نسبتاً افتاده برروی ساقه است. بزرگی پهنک برگ های آن، به نسبتی که از قاعده ساقه به رأس آن نزدیک می شویم، کم می گردد. رنگ آن ها در سطح فوقانی پهنک، سبز تیره ولی در سطح تحتانی به علت پوشیده بودن از تارهای فراوان، سبز روشن است. کاپیتول های آن ظاهری کروی و مجتمع دارند و هر یک از آن ها نیز مرکب از گل هایی کوچک ارغوانی، به تعداد ۴۰ تا ۵۰ محصور در تارهای ابریشمی است. براکته های اتولوکر آن، هر یک در انتها به خمیدگی قلاب مانند ختم می شود.

میوه آن پس از رسیدن، به صورت فندقه ای با ۳ یا ۴ سطح مشخص در می آید. رنگ آن ها خاکستری یا قهوه ای روشن و یا حنائی و گاهی منقوش به لکه های نسبتاً تیره است. در بالای میوه آن، دسته تارهای ابریشمی کوتاه به رنگ زرد یا سفید مایل به زرد دیده می شود که زود می افتند. سطح خارجی میوه گیاه نیز پوشیده از تارهای ریز است بطوری که وجود آن ها سبب می گردد که بسهولت به دست بچسبد. وجود این حالت باعث می شود که میوه بر اثر چسبیدن به پشم و پوست حیوانات، مخصوصاً گله های گوسفند، به مناطق دوردست انتقال یابد و با این عمل وسعت پراکندگی گیاه پیوسته افزایش حاصل کند.

با همه پراکندگی که این گیاه در مناطق مختلف اروپا و آسیا دارد معهذا چون از طرفی تعداد پایه های آن در هر ناحیه کم است و از طرف دیگر خارج کردن ریشه گیاه از زمین، به منظور استفاده های درمانی اصولاً به اشکال صورت می گیرد، از این جهت کم و بیش اقدام به پرورش آن می گردد.

برای پرورش آن، دانه (میوه) گیاه که بلافاصله پس از رسیدن و جدا شدن از کاپیتول ها به دست آمده باشد، انتخاب نموده آن ها را در زمین آماده بر روی خطوطی به فواصل ۶۰ سانتیمتر از یکدیگر می کارند. پس از کاشتن دانه نیز باید زمین زراعتی را به خوبی غلطک زد تا با این عمل، دانه ها در خاک ثابت گردند و کمی به درون آن نفوذ یابند.

برداشت محصول در اواخر اسفند تا اوایل اردیبهشت ماه سال دوم صورت می گیرد. در این هنگام، ریشه به حداکثر رشد خود رسیده و به اندازه کافی گوشتدار شده است ولی اگر دیرتر اقدام به این کار شود، نه تنها به علت چوبی شدن، قابل استفاده نخواهد بود بلکه مقداری از خواص درمانی آن نیز بطور محسوس کاهش حاصل خواهد کرد.

پس از خارج کردن ریشه گیاه از زمین، باید آن را به خوبی تمیز نموده به قطعات کوچک ۲ سانتیمتری تقسیم کرد تا بسهولت در گرمای خورشید و یا به کمک حرارت خشک گردد.

از برگ های گیاه استفاده های درمانی مختلف بعمل می آید و حتی در تغذیه نیز از آن ها استفاده می شود. قطعات خشک شده ریشه گیاه رنگ خاکستری یا قهوه ای روشن و شیارهای طولی نسبتاً عمیق دارد. فاقد بو یا دارای بوی ضعیف و نسبتاً نامطبوع است (اگر قطعات ریشه بر روی هم انباشته شود). طعم آنها ناپسند و کمی لعابی می باشد.

اگر له شده ریشه تازه بابا آدم و یا جوشانده های غلیظ آن، بر روی پوست بدن اثر داده شود، کورک و اگزماهای خشک را بهبود می بخشد بعلاوه جوش های صورت و دانه های غرور، اولسرواریسی زانو و تومورهای خنازیری را شفا می بخشد. ماليدن لوسیون های حاصل از جوشانده ریشه باباآدم، باعث تقویت پوست سر و جلوگیری از ریزش مو می گردد. ضماد برگ های آن، موجب تسکین درد در ورم حاد مفاصل و رفع ناراحتی ها و التهاب در بواسیر می شود.

جوشانده غلیظ ریشه، از جوشاندن ۳ مشت قطعات ریشه به مدت ۲۰ دقیقه در آب تهیه می شود. در بعضی کتب علمی، لوسیون حاصل از جوشاندن یک مشت مخلوط ریشه باباآدم و آویشن (مدت جوشاندن ۵ دقیقه) جهت جلوگیری از ریزش موی سر توصیه شده است.

Dr. H. Leelerc. بکار بردن برگ های له شده بابا آدم را در موارد گزش مار توصیه نموده است. عقیده کلی عده ای از دانشمندان دیگر نیز در مورد تأثیر برگ له شده بابا آدم در گزیدگی مار این است که با قرار گرفتن برگ له شده گیاه در محل گزیدگی، موجبات اکسیده و زائل شدن فراهم می شود. گزیدگی حشرات، مانند زنبور، پشه و غیره نیز با تأثیر دادن برگ له شده باباآدم برروی پوست، رفع می گردد و خارش و تحریکات جلدی برطرف می شود.

برگ بابا آدم اگر به بیماران مبتلا به مرض قند داده شود، مقدار قند خون را در آن ها پائین می آورد. برگهای قاعده ساقه و ریشه این گیاه بطوریکه در کتب داروئی جدید انعکاس دارد، در تقویت عصب چشائی و درمان ضعف اعصاب مؤثر واقع می گردد . ریشه تازه و یا استابیلیزه بابا آدم از نظر خواص درمانی به مراتب بر ریشه خشک شده آن مزیت دارد.

درمان دیابت یا بیماری قند و تشخیص نوع آن باید با نظر پزشک متخصص، ضمن انجام آزمایش های خون صورت گیرد. با آنکه بابا آدم و ریشه آن باید به حالت تازه و یا استابیلیزه شده مصرف شوند تا بهتر مؤثر واقع گردند معهذا چون مصرف ریشه خشک آن نیز در رفع بیماری ها اثر درمانی ظاهر می کند از این جهت به حالت خشک نیز مصرف دارد. مقدار مصرف ریشه خشک بابا آدم ۲۰ گرم به صورت گرد یا دم کرده است.

از ریشه باباآدم، اخیراً کرم های نرم کننده پوست جهت شادابی آن و تامین سلامت سلول های بشره پوست، در مراکز ساخت دارو تهیه می گردد. در دامپزشکی، جوشانده ۵۰ در هزار ریشه بابا آدم را برای رفع جرب در سگ ها و جلوگیری از ریزش مو و خارش شدید در آن ها بکار می برند.

ریشه بابا آدم اگر به صورت قطعات ریز در غذای گوسفند و بطور کلی دام ها افزوده شود موجبات رفع سرفه را در آن ها فراهم می آورد.

محل رویش گیاه بابا آدم

این گیاه در علی آباد کتول در گرگان، بین عباس آباد و شاهی سابق در مازندران، رودبار و کوشک و ایسپیلی ییلاق در گیلان، ۱۸ کیلومتری مرند و قره داغ و حسن بگلو و نعمت آباد نزدیک تبریز در آذربایجان، حیدر در همدان، اراک، قرية العرب و راهبو در کرمان، خراسان، شهرستانک و لشگرک بین توچال و دماوند در تهران، قزوین و کرج است.