خواص درمانی درخت چای

درخت چای، درختی است که بهت وحشی به ارتفاع متجاوز از ۱۰ متر می رسد ولی در نمونه های پرورش یافته، از ۲ متر تجاوز نمی کند. از مشخصات آن این است که برگ هائی پایا، متناوب، ساده، دندانه دار، بی کرک (در جوانی دارای کرک های ظریف)، به رنگ سبز تیره و گل هائی منفرد، سفید رنگ، معطر، نر - ماده و منظم دارد.

میوه درخت چای به صورت پوشینه و محتوی یک یا دو دانه است.

دمنوش گیاهی فوق به حالت وحشی در ناحیه Assam واقع در شمال هند و همچنین مناطق دیگر مانند تونکین و لائوس می رویند.

در بسیاری نواحی دیگر مانند چین، هند و چین، ژاپن، سیلان، جاوه، برزیل و ایران (نواحی شمالی) و غیره پرورش می یابند.

تاریخچه استفاده از درخت چای نشان می دهد که این درخت در زمان های قدیم مورد شناسائی اهالی چین بوده است و از آن حتی در ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد نیز استفاده بعمل می آمده است. این دمنوش گیاهی، بعداً از چین به ژاپن و از آنجا به نواحی دیگر آسیا و اروپا انتقال یافته، مورد استفاده قرار گرفته است. مصرف روزانه چای در نقاط مختلف جهان باعث گردیده که پرورش آن در همه جا معمول گردد.

در نواحی شمالی ایران مخصوصاً در لاهیجان، وسعت های پهناوری، به پرورش درخت چای اختصاص داده شده که منظره بسیار زیبا در آنجا بوجود آورده است. ضمناً بررسی های مداوم در این نواحی باعث گردیده که محصول بسیار خوب و مرغوب از پرورش آن در ایران بدست آید.

قسمت مورد استفاره درخت چای، برگ های آن است که پس از چیدن و بو دادن و انجام یک رشته اعمال مخصوص، به صورت چای و در نهایت دمنوش گیاهی در می آید.

بطور کلی چای بر دو نوع سبز و سیاه، در بازارهای جهان عرضه می شود، در چای سیاه به خلاف چای سبز، نه تنها از تخمیر برگ که باعث از بین رفتن سبزینه می شود، جلوگیری بعمل نمی آورند بلکه موجبات این کار را نیز فراهم می سازند.

چای سبز: برای تهیه چای سبز، برگ ها را طوری از ساقه جدا می سازند که فقط پهنک آن چیده شود و دمبرگ بر روی ساقه باقی بماند سپس برگ های عاری از دمبرگ را در طشت های بزرگ می ریزند و بلافاصله حرارت می دهند. در این موقع آن ها را بر روی هم می فشارند تا به علت آغشته بودن به شیره گیاهی، به یکدیگر چسبیده، به سهولت به صورت قطعات کوچک کروی یا بیضوی و یا مخروطی شکل در آیند. قطعات مذکور را بعداً در داخل سبدهای بافته شده از شاخه چوب، جای داده به مدت ۸ تا ۱۰ دقیقه در معرض گرمای خورشید بنحوی قرار می دهند که از سطح زمین فاصله داشته، آلودگی پیدا ننمایند. مجدداً قطعات مذکور را از درون سبدها در می آورند، آن ها را از اشکال کروی یا بیضوی که داشته اند، خارج ساخته بر روی هم بخوبی می فشارند (مانند خمیرگیری) و این عمل را چند بار تکرار می کنند و خاتمتاً آن ها را درون طشت های گرم می ریزند و از تمام جهات بنحوی می گردانند تا همه برگ ها بطور یکنواخت حرارت ببینند. در این موقع باید دقت کافی به عمل آید تا برگ ها پس از نزدیک شدن به مرحله سوختن، فوراً از گرما دور شده، در داخل سبدهای آماده، جای داده شوند تا خنک و سرد گردند. سپس آن ها را درون کیسه هائی به مقدار ۷ تا ۱۰ کیلو گرم جای می دهند. با این روش چون برگ ها، تحت تاثیر گرما و از بین رفتن آنزیم ها، تخمیر حاصل نمی کنند از این جهت رنگ سبز آنها حفظ می شود.

کیسه های محتوی برگ ها را تحت اثر ضربات قوی قرار می دهند تا حجم محتویات کیسه ها، کم شود و به دو سوم حجم اولیه کاهش یابد. روز بعد برگ ها را به حالت گسترده، تحت اثر گرما قرار می دهند به طوریکه برگ ها، حالت تاب خورده پیدا نمایند. در این موقع برگ ها، آماده جور شدن است و آن ها را بر حسب ابعاد که مربوط به جوان یا مسن بودن برگ ها می باشد از هم جدا می سازند و معمولاً ۳ نوع مشخص از آن ها به دست می آورند. در نهایت، یک بار دیگر نیز برگ ها را چرخ دادن، به مدت یک ساعت حرارت می دهند تا بکلی خشک شوند ضمنا برای آنکه رنگ سبز برگ ها، پررنگ تر جلوه کند، برگ ها را به غباری از گرد سولفات کلسیم (3 قسمت) و نیل (۲ قسمت) ، آلوده می نمایند و در حالیکه برگ ها هنوز گرم می باشند آن ها را بسته بندی می کنند.

چای سبز، بیشتر در ژاپن و یا توسط اعراب مصرف می شود. در مراکش و شمال آفریقا، بازارهای فروش دارد. در هنگام دم کردن چای سبز، معمولاً یک یا دو برگ نعناع بدان می افزایند.

از چای سبز برای پیشگیری از آلزایمر استفاده می شوند چرا که چای سبز حاوی ترکیبات مورد نیاز برای تحریک انتقال دهنده های عصبی برای بهبود یادآوری و تقویت حافظه است.

چای سیاه: تهیه چای سیاه که بیشتر در چین تهیه می شود، روش پیچیده تر دارد. برای این کار برگ ها را بعد از چیدن، در داخل سبدهائی که از ساقه خیزران ساخته شده است جای داده به مدت ۲ تا چند ساعت در مقابل گرمای خورشید قرار می دهند تا پلاسیدگی حاصل کنند بعداً به صورت قشر نازکی می گسترانند تا کاملاً سرد شود. در این موقع آن ها را درون سبدهائی که هوا از آن عبور کند جای می دهند تا قسمتی از آب آن ها از دست برود بدون آن که تغییرات شیمیائی رخ دهد سپس یک رشته اعمال از قبیل فشردن برگ ها در دست، مالش دادن، چرخ دادن، بو دادن (۲ بار)، خشک کردن و آماده نمودن برای جور شدن و بسته بندی کردن، به ترتیب انجام می گیرد.

در چین تقریباً تمام چای ها را به طور مصنوعی با عطر گل ها، معطر می سازند و این عمل را در دومین بو دادن، انجام می دهند. برای این کار، برگ ها را در داخل ظروف بزرگ، بنحوی جای می دهند که لایه های برگ چای، به طور متناوب با قشر نازکی از گل های معطر گیاهان قرار گیرند. روی سطح خارجی مجموع لایه ها را نیز از کاه می پوشانند و تحت اثر گرمای مناسب به مدت یک تا دو ساعت قرار می دهند و خاتمتاً برگ های معطر شده را جور می کنند.

بطور کلی دم کرده چای کمتر به مصارف درمانی می رسد و فقط از آن به عنوان رفع خستگی و هضم کننده و یا نوشیدنی و دمنوش صبحانه استفاده بعمل می آورند.

برای به دست آوردن چای سبک و خوش طعم باید آن را به مدت نسبتاً زیادتری دم کرد سپس از دم کرده حاصل، به مقدار کم در فنجان ریخت و بلافاصله آب گرم جهت رقیق نمودن، بدان افزود.

مصرف همزمان چای و سیگار بسیار خطرناک است احتمال بروز سرطان را به همراه دارد.

مصرف زیاد چای، مخصوصاً اگر مقدار درصد مواد موثره آن زیاد باشد، در اشخاص مستعد ایجاد مسمومیت مزمن یا تئیسم می کند که عوارض آن، مشابه مسمومیت مزمن از قهوه یا کافئیم است. این عوارض عبارت از تحریک سیستم اعصاب مرکزی با بروز ناراحتی هائی مانند سردرد، اضطراب، لرزش، اختلال حواس و گاهی نیز هذیان های رویائی و همچنین گرفتگی های ماهیچه ای و با تاثیر بر روی قلب و عروق، باعث پیدایش اختلال در ضربان قلب، طپش قلب، اکستراسیستولی (انقباض زودرس بطن یا دهلیز) و فراخ شدن مجاری عروق، بالاخره کم اشتهائی و لاغری است که همه آن ها مربوط به اثر تئین یا کافئین می باشد.

چای برای مبتلایان به ناراحتی های عصبی، اولسر و سنگ کلیه از نوع اکسالات ها، مفید نیست و نباید در مصرف آن زیاده روی به عمل آید.

گل چای: جوانه های مولد گل چای که چند روز قبل از باز شدن، چیده شده باشند، در آغاز قرن حاضر، مصارف زیاد بین مردم پیدا نموده و بازار فروش آن در همه جا توسعه پیدا کرده است. آزمایش های مختلف نشان داده است که در گل ناشکفته چای، مقداری در حدود ۲ تا ۲٫۲۰ درصد کافئین وجود دارد و چون اثر تحریک کننده آن کمتر از چای است و بعلاوه به خلاف چای، استفاده از آن بطور مستقیم با تهیه دم کرده های عادی میسر می باشد، رواج فوری از نظر مصرف پیدا نموده است.

چیدن گل های چای، هیچ گونه آسیبی به گیاه نمی رساند و بعلاوه تقلبات آن نیز کمتر از چای معمولی است. همه این محاسن باعث گردیده که به جای چای در بسیاری موارد از گل های ناشکفته آن استفاده بعمل آید.