خواص درمانی گیاه شیرین بیان

گیاه شیرین بیان، گیاهی است علفی پایا و دارای ساقه ای به طول ۰٫۵ تا یک متر که در محیط های مساعد به ارتفاع ۲ متر نیز می رسد . واریته های گیاه شیرین بیان به طور خود رو در نقاط مختلف جنوب اروپا و آسیای شرقی روئیده و پرورش می یابد. برگ های گیاه شیرین بیان مرکب از ۴ تا ۷ زوج برگچه با یک برگچه انتهایی و گل های آن به رنگ آبی روشن و غالباً همراه با لکه سفید رنگ است. میوه ای نیام و محتوی ۵ تا ۶ دانه  (گاهی کمتر) و به رنگ قهوه ای و یا قهوه ای روشن دارد. ریشه و ریزوم شیرین بیان مصارف دارویی دارند و به صورت قطعات استوانه ای شکل به قطر ۰٫۵ تا ۱٫۵ سانتی متر در معرض استفاده قرار می گیرند. مقطع آن ها رنگ زرد روشن دارد ناحیه مرکزی مقطع نیز کمی تیره تر است. در سطح خارجی آن خطوط طولی به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای تشخیص داده می شود. در قطعات متعلق به ریزوم اثر جوانه های از بین رفته نیز مشاهده میگردد. بوی این قطعات، مخصوص و طعم آن شیرین است ولی به تناسب منشاء گیاه این صفات تفاوت می نماید مانند آن که نمونه های ناحیه کالابر، سیسیل و اسپانیا طعم ملایم دارند ولی نمونه های متعلق به یونان دارای طعم تلخ است.در کدکس برای آن طعم شیرین ملایم ذکر گردیده است.

ریشه گیاه شیرین بیان که در داروخانه ها تحت نام رگلیس (Re glisse) مورد استفاده قرار می گیرد از نظر کلی دارای ساختمان ریشه گیاهان دو لپه به شرح زیر است :

در خارج ریشه قشری از چوب پنبه به ضخامت ۱۰ تا ۱۲ لایه سلول مسطح در زیر بشره دیده می شود، که عموماً در امتداد خطوط شعاعی منظم قرار دارند. در زیر این لایه ها پارانشیم پوستی مرکب از سلول های چند وجهی به ابعاد مختلف جای دارد که در بعضی از آن ها بلورهای اکسالات کلسیم منشوری شکل مشاهده می گردد . عناصر آبکشی ریشه به صورت نوارهای منتهی به نوک باریک در داخل پارانشیم ثانوی به نحوی قرار دارند که در بین آن ها دسته های فیبر به طور فاصله دار بر روی دایری دیده می شود و فقط اشعه مغزی است که امتداد دایره ای شکل دسته های فیبر را در فاصله بین هر دو نوار قطع می کند . در قاعده عناصر آبکشی دسته های چوب مرکب از آوندهای چوبی و فیبر و پارانشیم با ظاهری مشابه نوارهای آبکشی مشاهده می گردد ، که مجموعاً به مغز کوچک و ریشه ختم می شوند. اشعه مغزی ناحیه چوب مرکب از ۲ تا ۴ ردیف سلول دراز است.در بین عناصر آبکشی و چوب نیز کامبیوم با ظاهر کاملا مشخص دیده می شود.

خواص گیاه شیرین بیان

گیاه شیرین بیان علاوه بر آن که در داروسازی جهت مخفی ساختن طعم ناپسند بعضی داروها نظیر سولفات کینین ، آلوئس ، کاسیا و غیره بکار می رود ، با مسهل های قوی نیز که مصرف آنها معمولا پیچش و ناراحتی بوجود می آورند مخلوط می گردد زیرا مصرف آن موجب کم شدن انقباضات روده می شود. شیرین بیان اثر رفع سرفه های عصبی، برونشیت و التهاب نای دارد. مصرف آن در مواردالتهاب معده و زخم غیرباز معده و اثنی عشر اثر درمانی ظاهر میکند . در کتب علمی جدید برای درمان اولسرهای مجاری هضم مصرف شیرین بیان عاری از گلیسیریزین ذکر شده است .

محل رویش گیاه شیرین بیان

گیاه شیرین بیان در نواحی مختلف ایران مانند گرگان : آلمه در ۱۵۰۰ متری ، آذربایجان : ۲۴ کیلومتری جنوب شرقی مهاباد در ارتفاعات ۱۵۰۰ متری، بین قطورسو و خوی ، دشت مرغاب بین علی آباد جدید و سربند در ۲۰۰ متری ۲۵ کیلومتری زنجان به سمت بیجار در ۱۷۰۰ متری ، کردستان: ۲۵ کیلومتری سنندج به سمت کرمانشاه در ارتفاعات ۱۳۲۰ متری، آق بلاغ آق داغ در ۱۰۰ کیلومتری شمال ، همدان ، کرمانشاه نهاوند در ۱۴۰۰ متری تا ۱۵۰۰ متری ، لرستان : درود در ۱۵۰۰ متری ، جنوب ایران فارس : شیراز میان جنگل کوه بمو پاسارگاد در ۱۵ کیلومتری سعادت آباد ، در ۲۲۰۰ متری کومهر ، در ۴۱ کیلومتری شمال غربی اردکان در ۲۲۰۰ متری ، کرمان : ۱۰ تا ۱۵ کیلومتری رفسنجان ، بین انار و رفسنجان (بهرام آباد) ، کویرهای مجاور کرمان در ۱۹۰۰ متری ۱۰ کیلومتری کرمان به سمت بم در ۱۲۳۰ متری، لار نزدیک علی آباد ، بلوچستان کوه تفتان ، دره تامندان (Tamindan) ، در ۲۱۰۰ تا ۲۳۰۰ متری کاروان  ، در مشرق ایران خراسان ، در پای کوه های واقع در ۸ کیلومتری شمال غربی علی آباد به سمت افسک (Afsak) ، در ۸۰۰ متری ازبگو نزدیک چشمه شیر ، مرکز ایران : در تهران : جاجرود در ارتفاعات ۱۸۵۰ متری ۳۴ کلیومتری راه تهران به ساوه ، در ۱۰۰۰ متری کرج دامغان - سمنان، زمین های بایر و گچی واقع در ۲ - ۷ کیلومتری بالای سرخه ، در نزدیکی سمنان در ارتفاعات ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ متری سیاه کوه ، در اطراف کاروانسرای شاه عباسی در ۱۱۰۰ تا ۱۳۰۰ متری ، یزد ،  در انار در ۱۴۰۰ متری می روید.