خواص درمانی گیاه خشخاش

گیاه خشخاش یا کوکنار، گیاهی علفی به ارتفاع ۱ تا ۲ متر و دارای ساقه ای قائم، منشعب، بی کرک (در بعضی نمونه ها خشن) و برگ هائی متناوب با رنگ سبز غبارآلود است. برگ های قسمت فوقانی ساقه آن پهنکی با بریدگی های نامنظم و نسبتاً عمیق دارند بعلاوه قاعده پهنک برگ ها، دارای وضعی است که قسمتی از ساقه را فرا می گیرد. گل های درشت و زیبای آن، در واریته های مختلف، به رنگ های متفاوت می باشد. میوه اش کپسول، ناشکوفا و محتوی دانه های بسیار است.

در برش عرضی کپسول خشخاش، بافت های زیر دیده می شود:

1. بشره مرکب از سلول هائی با جدار کوتینی شده که روزنه ها در آن مشاهده می گردند.

2. هیپودرم که در زیر بشره جای دارد و از ۲ یا ۳ ردیف سلول کلانشیمی تشکیل می یابد.

3. میان بر میوه که شامل سلول های پارانشیمی بزرگ است و در آن دسته های چوبی بسیار کوچک همراه با مجاری لاتکس، پراکندگی دارد. در این مجاری که دارای وضع منشعب اند، شیرابه ای جریان دارد که در میوه های خشک، به رنگ قهوه ای ولی در میوه های تازه، به رنگ سفید است.

4. دسته های چوب - آبکش بزرگ که هر یک، در قاعده یکی از تقسیمات کلاله و بالای جفت، در میان بر دیده می شود. هر یک از دسته های مذکور از خارج، شامل پریسیکل است و در ناحیه آبکش آنها نیز، مجاری منشعب لاتکس پراکندگی دارد.

5. درون ،بر، که شامل سلول های اسکلرانشیمی یا سلول هائی با جدار ضخیم است.

برگ خشخاش دارای اثر خواب آور ملایم و خفیف است، گل خشخاش اثر آرام کننده و نسبتاً خواب آور دارد.

کپسول خشخاش با همه اثر آرام کننده ای که دارد نباید به بیماران مبتلا به تب های شدید یا مداوم، التهاب های داخلی و همچنین در بیماری های معده-روده، دل پیچه های ناشی از امتلاء معده و یبوست داده شود؛ بعلاوه برای اطفال به عنوان آرام کننده و خواب آور نباید بکار رود زیرا نه تنها عوارض بعدی ممکن است ایجاد نماید بلکه به علت خطرناک بودن امکان دارد که باعث مرگ شود.

مصرف کپسول خشخاش و فراورده های آن باید با مقادیر کم در درمان بیماری ها شروع گردد زیرا عوارض ناراحت کننده و حتی منجر به مرگ ممکن است از مصرف بی رویه آنها ایجاد شود. این عوارض، حتی با تنقیه محلول های حاصل از کپسول خشخاش نیز بوقوع پیوسته است. بطور کلی باید گفت که مصارف درمانی کپسول خشخاش در استعمال خارج بیشتر مورد توجه است.

در استعمال خارج، از جوشانده ۱ تا ۲ کپسول خشخاش در یک لیتر آب، لوسیون هائی تهیه می کنند که به صورت غرغره، حمام و کمپرس، جهت تسکین درد و رفع التهاب های عادی، از آن استفاده به عمل می آورند.

از دانه خشخاش در تهیه نان های قندی استفاده می شود. در ایران نیز چون قبل از منع کشت تریاک، دانه خشخاش در اختیار مردم قرار داشت از آن، به صورت پاشیدن بر روی استفاده بعمل می آمده است.

بعضی از افراد در مقابل مصرف تریاک و فراورده های آن، حساسیت خاص دارند مانند اطفال (مخصوصاً کودکان شیرخوار)، دختران جوان در هنگام بلوغ، زنان در زمان یائسه گی و بالاخره اشخاص مسن که در آنها اگر مصرف تریاک مورد پیدا نمود، باید نهایت احتیاط را رعایت کرد. ضمناً باید توجه داشت که تریاک در مواردی از بیماری که خون به سمت مراکز عصبی غلبه دارد و احتمال سکته در بیمار می رود و همچنین در بیماری های قلبی منشاء دریچه میترال، خیز حاد ریه و بیماری های عفونی شدید مخصوصاً در موارد نارسائی اعمال کلیه، نباید مصرف گردد و اگر مصرف آن در موارد مذکور ضرورت پیدا کرد نهایت احتیاط رعایت شود.

محل رویش این گیاه در تبریز و بختیاری در آذربایجان، شوشتر در خوزستان، اشتران کوه نزدیک قلعه رستم در لرستان، کازرون و شیراز در فارس، بین تپه مراوه و بجنورد و کپه داغ بین جنگل علم علی والله اکبر در خراسان و یزد است. سابقاً در ایران پرورش داده می شد ولی امروزه کشت آنها ممنوع گردیده است.