خواص درمانی گیاه شاهبیزک

گیاه شاهبیزک یا بلادون، گیاهی است پایا و به ارتفاع یک تا یک و نیم متر که معمولا در اماکن مرطوب و سایه دار یا در محل عاری از درخت جنگل ها، برروی خاکبرک درختان و یا در زمین های آهکی مناطق مختلف کره زمین مانند نواحی مرکزی و جنوبی اروپا تا کریمه و قفقاز به حالت وحشی و خودرو می روید و به منظور استفاده های درمانی، در بعضی نقاط پرورش می یابد.

شاهبیزک ، ریشه ای دراز، منشعب، ضخیم، گوشتدار و به رنگ حنائی دارد. ساقه استوانه آن، پوشیده از تار و در انتها دارای تقسیمات ۲ یا ۳ تائی است. برگ هائی منفرد با دمبرگ کوتاه، بیضی شکل و نوک تیز دارد ولی اگر به قسمت فوقانی ساقه آن توجه شود، هر دو برگ آن در مجاور یکدیگر، آن هم به اندازه های نامساوی مشاهده می گردد. شاهبیزک، گل هائی درشت و به وضع منفرد در کناره برگ ها دارد. کاسه گل آن پایاست بطوری که پس از ظاهر شدن میوه نیز قسمتی از آن را فرا می گیرد. جام گل آن، رنگ قهوه ای چرک یا مایل به بنفش دارد و به شکل استوانه ای است که در انتها به ۵ لوب کوتاه و برگشته ختم می شود.

میوه اش سته، به بزرگی یک گیلاس و در آغاز، سبز رنگ است ولی پس از رسیدن، تدریجاً قرمز و سیاه رنگ می شود. از مشخصات آن این است که قاعد میوه گیاه، چنانکه ذکر شد از کاسه گل پوشیده باقی می ماند و اگر شکافی در میوه داده شود، دانه های کوچک، مسطح و تیره رنگ در داخل قسمت گوشتدار آن دیده می شود.

قسمت مورد استفاده این گیاه کلیه قسمت های آن یعنی، برگ، ریشه، میوه و دانه آن است.

تکثیر این گیاه به طرق مختلف، قلمه زدن یا بذر پاشیدن و یا کاشتن قطعات ریزوم دار ساقه در اراضی اصلاح شده، صورت می گیرد. زمین های آبرفتی، برای پرورش و زراعت آن بسیار مناسب است. اگر کودی که به زمین زراعتی اضافه می شود دارای نیترات پتاسیم باشد، مقدار نسبی الکالوئیدهای گیاه با مقایسه با گیاه وحشی، افزایش می یابد.

برداشت محصول از قسمت های مختلف گیاه:ریشه شاهبیزک، برگ شاهبیزک، میوه شاهبیزک، دانه شاهبیزک

دانه شاهبیزک رنگ زرد و معادل ۲۵ درصد روغن قابل استخراج دارد. جدا کردن دانه ها از قسمت گوشتدار میوه بدین نحو صورت می گیرد که میوه های رسیده را برروی الک با منافذ ریز له می کنند و سپس به ملایمت آب می ریزند تا با شسته شدن قسمت گوشتدار میوه و عبور محلول از منافذ الک، دانه ها برسطح آن باقی بمانند. در این موقع دانه ها را جدا کرده، پس از شستن مجدد خشک می کنند.

روغن حاصل از دانه شاهبیزک، حالت روان دارد و در گرمای ۲۷- درجه انجماد حاصل می کند. بدون مزه، به رنگ زرد و دارای وزن مخصوصی برابر ۹۲۵ در گرمای ۱۵ درجه است. اندیس انکسار آن در گرمای ۲۵ درجه معادل ۴۷۲۶/۱ ، اندیس صابونی شدن آن ۱۹۱٫۲ و اندیس ید آن ۱۴۵٫۲ است.

روغن دانه شاهبیزک به علت عدم انحلال الكالوئيدها، فاقد همه آنهاست. از این نظر، چون مواد سمی ندارد، در بعضی نواحی مانند Wurtemberg به مصارف تغذیه می رسد.

گیاه شاهبیزک در نواحی شمالی ایران، گیلان: طوالش، اسالم، راه اسالم به خلخال در ارتفاعات ۱۲۵۰ - ۱۵۰۰ متری، مغرب آستارا به سمت گردنه حیران در ۵۰۰ متری می روید.