درمان هپاتیت با داروهای گیاهی و مکمل ها

کبد یکی از حیاتی ترین اعضای بدن است که وظایف متعددی چون تصفیه خون، متابولیسم مواد غذایی و تولید صفرا برای هضم چربی ها را بر عهده دارد. این عضو بخاطر عملکردهای گسترده اش، به طور مستقیم بر سلامت عمومی تأثیر می گذارد. بیماری های کبدی مانند "هپاتیت"، "سیروز" و "کبد چرب" می توانند عملکرد طبیعی کبد را مختل کرده و منجر به مشکلات جدی برای بدن شوند. تشخیص و درمان به موقع این بیماری ها می تواند با جلوگیری از پیشرفت آن ها به حفظ سلامت فرد کمک کند.
در این مقاله، به بررسی نقش مکمل ها و داروهای گیاهی در پیشگیری و درمان هپاتیت پرداخته می شود و مزایای استفاده از این روش های درمانی در مقایسه با روش های مرسوم مورد ارزیابی قرار می گیرد.  

هپاتیت چیست ؟

هپاتیت، یکی از بیماری های شایع کبدی در برخی از نقاط جهان است و چندین نوع مختلف دارد:

• هپاتیت نوع A
• هپاتیت نوع B
• هپاتیت نوع C
• هپاتیت نوع D
• هپاتیت نوع E

از شایع ترین و خطرناک ترین انواع این بیماری، هپاتیت B و هپاتیت C هستند. هپاتیت B به ویژه در کشورهای در حال توسعه شایع است و می تواند از طریق خون، تماس جنسی و انتقال از مادر به کودک در زمان تولد منتقل شود. هپاتیت C نیز از طریق خون منتقل می شود و در برخی مناطق، به دلیل استفاده از سرنگ های مشترک یا دریافت خون آلوده، رایج تر است. هر دوی این نوع هپاتیت ها می توانند به بیماری مزمن کبدی، سیروز و حتی سرطان کبد منجر شوند و به همین دلیل به عنوان یک مشکل بهداشت جهانی شناخته می شوند.  
چالش اصلی هپاتیت C، دوره نهفتگی طولانی آن است؛ به طوری که ممکن است فرد به مدت ۱۰ تا ۳۰ سال هیچ گونه علائم واضحی را نشان ندهد. این وضعیت باعث می شود که بیماری تا مراحل پیشرفته تر مانند سیروز کبدی به شکل قابل تشخیصی ظاهر نشود. با این حال، همین فاصله طولانی تا بروز علائم، فرصتی مناسب برای مداخله های درمانی ایجاد می کند. داروهای مکمل و گیاهی می توانند در این دوره، نقش مهمی در کنترل بیماری و پیشگیری از آسیب های جدی کبدی ایفا کنند.    

درمان هپاتیت

۹۰ درصد از افراد مبتلا به هپاتیت در جهان به علت خصوصيات منحصر به فرد اين ويروس و نبود واكسن مربوطه درمان نمى شوند. تاکنون، روش های درمان هپاتيت C استفاده از اینترفرون، داروهای ضد ویروس یا انجام عمل پیوند کبد(در موارد ضروری) می باشد. با وجود پیشرفت های پزشکی در زمینه پیشگیری و درمان این بیماری، همچنان مشکلاتی مانند هزینه های سنگین(یک دوره درمانى اينترفرون ۱.۰۰۰ دلار مى باشد) ، موفقیت نسبی این درمان ها و عوارض جانبی گاه شدید، چالش هایی جدی به شمار می روند. از این رو، یافتن روش های درمانی با هزینه کمتر و بدون عوارض جانبی می تواند تأثیر چشمگیری در بهبود وضعیت بسیاری از بیماران داشته باشد.
از آنجاییکه استفاده از مکمل ها و داروهای گیاهی در کنترل و درمان هپاتیت مؤثر هستند، توجه بیشتر جامعه پزشکان، محققان و مسئولان بهداشت کشور در راستای پژوهش و ترویج استفاده از مکمل ها و داروهای گیاهی بخصوص در درمان هپاتیت امری ضروری به نظر می رسد.  

پیشگیری از هپاتیت

برای پیشگیری و کنترل بیماری هپاتیت، رعایت اصول زیر می تواند کمک کننده باشد: 

• مصرف محدود الکل 
• واکسیناسیون 
• پیشگیری از عفونت های ویروسی
• پایش منظم کبد  

مصرف محدود الکل

مصرف بیش از حد الکل یکی از عوامل اصلی آسیب به کبد است. محدود کردن یا اجتناب کامل از الکل می تواند از بیماری هایی مانند سیروز و هپاتیت الکلی جلوگیری کند.

واکسیناسیون

واکسیناسیون در برابر هپاتیت A و B می تواند به جلوگیری از ابتلا به این ویروس ها که عامل بیماری های کبدی هستند، کمک کند.  

پیشگیری از عفونت های ویروسی

رعایت اصول بهداشت، مانند استفاده از سرنگ های استریل، اجتناب از تماس با خون آلوده، و استفاده از وسایل محافظ در تماس های جنسی، می تواند از انتقال هپاتیت B و C پیشگیری کند.  

پایش منظم کبد

انجام آزمایش های منظم برای بررسی وضعیت کبد، به ویژه در افرادی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند (مانند افرادی با سابقه هپاتیت، مصرف الکل یا بیماری های متابولیک)، می تواند به تشخیص زودهنگام بیماری های کبدی کمک کند. با این پایش ها، مشکلات بالقوه کبدی قبل از پیشرفت به مراحل شدیدتر مانند هپاتیت مزمن یا سیروز شناسایی شده و درمان های مناسب به موقع آغاز می شود.  

اصول تغذيه در هپاتيت

اصول تغذیه در بیماران مبتلا به هپاتیت نقش مهمی در سلامت کبد دارد؛ زیرا در التهاب های کبدی، عملکرد صفرا (تجزیه چربی ها و دفع سموم محلول در چربی) با اختلال مواجه می شود. در نتیجه "رژیم غذایی کم چرب" به کاهش بار کبد کمک می کند. در نتیجه پرهیز یا حذف چربی های حیوانی، غذاهای سرخ کرده، گوشت قرمز، روغن های گیاهی و استفاده از گوشت کم چرب مانند گوشت مرغ، ماهى، پروتئين های گیاهی مثل حبوبات، برنج، گندم و جو به بیماران مبتلا هپاتیت توصیه می شود.  

درمان هپاتیت با داروهای گیاهی

در كشورهاى آسيايى به خصوص هند و چين از ديرباز تاكنون از انواع فرآورده های طبيعی به خصوص مكملها و داروهای گياهى براى درمان اختلالات كبدى و هپاتيت استفاده می شود. هم اكنون فرمول های گياهی چین در کشورهای غربی جهت درمان این بیماری مورد بررسی قرار گرفته است.
در بيمارى هاى كبدى و هپاتيت ويروسى مزمن درمانهاى گياهى به چند طريق مؤثر مى باشند:
اول آنكه تعداد زيادى فرآورده هاى گیاهى هستند كه سلولهای کبد را در برابر سموم و ویروس ها محافظت مى كنند.
دوم آنكه فرآورده هاى گياهى مى توانند سيستم دفاعى بدن را تقويت كرده و عليه ويروس مقابله نمايند. به علاوه گیاهانى هستند كه با تحريک در ترشح و جريان صفرا در درمان اختلالات كبدى مؤثر مى باشند. گياهانى مانند گل قاصد، بارهنگ، ترشک، كاسنى و انديو (نوعى كاستى) به دليل خواص محافظ كبدى مى توان به غذا اضافه نمود. به علاوه برگها و مغز كنگر فرنگی قابل خوردن و داراى خواص محافظ كبدى مى باشد. همچنين ادويه جات شامل زردچوبه، سير و فلفل سياه داراى خواص حفاظت كبدى هستند.    

گياهان دارويى موثر بر هپاتيت

---

• شيرين بيان (Liquorice (Glyeyrrhiza glabra
• قارچ ريشى (Reishi mashroom (Qanoderma lucidum
• كنگرفرنگى (Artichoke (Cynara scolymus
• شيزاندرا (Schizandra (Schizandra sinensis
• فيلانتوس  ,Phyllantus (Phyllanthus amarus    

خارمریم (Silymarin (Silybum marianum

گياه خارمریم به عنوان يک علف در چراگاههای جنوب استراليا، اروپا و آمريكاى شمالى به وفور يافت میشود. بذر اين گياه و داروى ساخته شده از آن به عنوان يک داروى محافظ كبدى استاندارد (با بيش از ٥٠ مطالعه بالينى) شناخته شده است. تجويز آن به بيماران مبتلا به هپاتيت مزمن و مرحله بعد از هپاتيت حاد موجب بهبودى اشتها، احساس به زندگی و همچنين علائم آزمايشگاهى بیماری می شود. این گیاه همچنين در سیروز کبدی و كبد چرب قابل استفاده مى باشد. تجويز وريدى به موقع عصاره بذر اين گياه در مسموميت با قارچ كشنده آمانيتا از آسيب كبدى و در نتيجه مرگ حتمی پیشگيرى مى نمايد. گزارش شده است كه سیلیبین و ديگر فلاونوييدهای موجود در بذر گياه سیلیمارین داراى خواص آنتى اكسيدان، آنتى پراكسيداسيون ليبيد، آنتى فيبروتيك بوده و موجب اثرات محافظ كبدى در بيماران مبتلا به هياتيت مزمن مى شوند.
نتايج تحقيقات متعدد حاكى از آن است كه اين گياه به سه طريق اثر محافظت كبدى اعمال مى كند:

1. با تأثير بر غشای سلولهاى كبد از ورود مواد سمى به سلول پيشگيرى مى كند.  
2. با تأثير بر سلولهاى كبد موجب تسريع در سنتز پروتثين مى شود.
3. با افزايش غلظت كلوتاتيون (مسئول سم زدايى سلولى) درون و خارج سلولى و همچنين به دليل داشتن خواص آنتى اكسيدانى(با پیشگیری از توليد اكسيد LDL) از سلول هاى كبد محافظت مى نمايد.  
   

در مطالعات بالينى اثر مفيد سيلیمارين در بيمارى هاى كبدى از جمله: سيروز، هپاتيت ويروسى و سمى مزمن، كبد چرب (به دليل مواد شيميايى والكل) و التهاب مجراى صفرا گزارش شده است.
ادعا مى شود اين اثرات به دليل خواص آنتى اكسيدان، آنتى ليپيد پراكسيداز، آنتى فيبروتيك، ضدالتهاب، تنظيم ايمنى بدن، اثر بازسازى سلولى كبد، كاهش متابوليسم كلسيم و به دام انداختن آهن توسط سيلیمارين مى باشد. اثر مفيد سيلیمارين در بيمارى هاى بالا توسط يافته هاى آزمايشگاهى و بالينى مورد تأييد قرار گرفته است. در حقيقت سيلیمارين بدون توجه به عوامل ايجاد كننده سيروز، سلول هاى كبد را در برابر هرگونه آسيب نابودكننده حاد يا مزمن محافظت مى كند. در يك مطالعه دوسويه كور كه در آن ٩٧ بيمار مبتلا به اختلالات كبدى با منشا گوناگون و هپاتيت مزمن تحت درمان با سيلیمارين، در مقايسه با ٥٠ مريض مشابه كه دارونما دريافت كرده بودند، نتايج مثبت معنى دارى نشان داد. اختلالات گوارشى بيمار بعد از دو هفته به حالت عادى بازگشت و بهبود فعاليت كبدى بعد از دو ماه مشاهده شد. در يک مطالعه بالينى مشابه سيلى مارين با دوز ٧٠ ميلى گرم سه بار در روز اثر مثبت معنى دارى در پيشگيرى از هپاتيت ويروسى حاد در مقايسه با دارونما از خود نشان داد. تمام يافته هاى آزمايشگاهى حاكى از بهبودی بیماری در گروه درمان شده با سیلیمارین نسبت به گروه دارونما بود.  

خارمریم و درمان کبد

اثرات اثبات شده گیاه خارمریم در درمان بیماری های کبدی، باعث شده امروزه شرکت های دارویی زیادی در سراسر دنیا از این گیاه در تولید داروهای کبدی استفاده کنند. از شرکت های دارویی ایرانی، می توان به وینا فارما اشاره کرد که اقدام به تولید داروی لیورسیل با استفاده از عصاره خشک بذرگیاه خارمریم (سیلیمارین) و با درصد خلوص بالا، نموده است.

 منبع
پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی