درمان کبد چرب با گیاه خارمریم

گیاه دارویی خارمریم در طب سنتی چین و اکثر کشورهای اروپایی به طور گسترده ای در درمان اختلالات کبدی و صفراوی استفاده می شود. به مجموعه فلاونوئیدهای موجود در عصاره این گیاه «سیلیمارین» گفته می شود که حاوی زردینه، فلاونولیگنان ها و دیگر ترکیبات با خواص آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و افزایش دهنده«گلوتاتیون» آمینو اسید سلولی است. سیلیمارین در مهارکردن سرطان کبد و پروستات نقش بسزایی دارد و کلیه را در برابر مسمومیت ها «سیسپلاتین» دارویی ضد سرطان ریه و پروستات محافظت کرده و موجب کاهش قندخون در بیماری دیابت نوع دوم می شود، گیاه خارمریم در استفاده طولانی مدت هیچ گونه عوارض جانبی نداشته و منع مصرف در کودکان، زنان باردار و شیرده برای این داروی گیاهی گزارش نشده است.

گیاهشناسی

گیاه خارمریم از تیره کاسنی با نام علمی Silybum marianum ، نام انگليسى Milk thistle و با نام هاى ماریتيغال، خار عليص، عکوب در فارسی و عربی شناخته میشود.    

شکل ظاهری خارمریم

خارمریم، گیاهی دوساله، بدون کرک، با رنگ سبز مات، خاردار و با ساقه های ایستاده است. این گیاه ساده یا کمی منشعب و یا دارای شاخه های نسبتاً ضخیم است كه منتهى به يک كپه سبز و دارای شیارهای طولی است. برگ های این گیاه، بزرگ و دارای لکه های سفید در اطراف رگبرگها است. چند بخش شانه ای به صورت بخش های تخم مرغی- مثلثی دارد. گل آن صورتی- ارغوانی رنگ، مژک دار و خاردار است که هر یک منتهی بە یک زایده وسیع و سرنیزه ای می باشد و در بخش پايينى خاردار، شانه ای و گسترده - برگشته است.      

خواص درمانی گیاه خارمریم

گیاه خارمریم، به دلیل دارا بودن خواص درمانی متعدد، یکی از موثرترین گیاهان دارویی محسوب می شود و در تولید داروها به صورت گسترده از آن استفاده می شود. در ادامه به برخی از خواص درمانی گیاه خارمریم پرداخته ایم.

تاثیر خارمریم بر قلب و عروق

مطالعات آزمایشگاهی و بالینی متعددی حاکی از آن است كه سیلیمارین کبد را در برابر مسموميت هاى ناشى از تتراكلريدكربن، استامينوفن و تتراكلرومتان محافظت مى نمايد.گزارش شده است کە سیلیمارین با مكانیسم های متعدد از جمله تحریک DNA پلیمراز، تثبيت غشای سلولی، مهار رادیکال های آزاد و افزايش غلظت كلوتاتيون سلولى اثر محافظت کبدی از خود نشان می دهد. تحریک DNA پلیمراز توسط سيلیمارين موجب افزايش سنتز ریبوزومال RNA و در نتیجه بازسازی سلول های کبدی می شود. افزايش غلظت گلوتاتیون سلولى نيز موجب تثبيت سوپراكسيددسموتاز و گلوتاتیون پراکسیداز سلولی می گردد. سیلیمارین همچنین با مهار چرخە ليپواكسىزناز (lipoxygenase-5) و مهار تولید لوكوترین و راديكال آزاد در سلول هاى كويفر كبد موش موجب كاهش التهاب كبدى مى شود. به علاوه سیلیبین در سلول هاى هپاتوسيت موش از توليد ليبيد پراکسیداسیون و آسیب سلولی پیشگیری می کند. تحقیقات متعدد بر روی حيوان زنده حاكى از آن است كه سيلیمارين، سلول هاى كبد را در برابر انواع آسيب ها از جمله ویروس ها، مواد شیمیایی، مواد سمى طبيعى مانند سم قارچ آمانيتا و الکل محافظت می نماید. پیش درمانی حیوانات آزمایشگاهی با سیلیمارین، آنها را در برابر مسموميت كشنده ناشى از قارچ آمانيتا محافظت می کند. در سگ ها تجویز سیلیبین (mg/kg ٥٠) آنها را در برابر مسمومیت ناشی از دوز كشنده قارچ آمانيتا حتى بعد از ٣٠ ساعت از تجويز آن محافظت كرده است. به علاوه پیش درمانی حيوانات آزمايشگاهى با سيلیمارين، آنها را از مسمومیت کبدی و تولید پراکسیداسيون ليپيد، ناشى از تجويز هالوتان، تالیوم تتراکلریدکربن، و استامینوفن به طور معنی دارى پیشگیری می کند. تجویز سيلیمارين و سيليبين به موش صحرایی موجب مهار فعاليت آنزيم های كبدی از قبيل گاماگلوتامیل ترانس پیتیداز (GGT)، آلانين ترانس آميناز (ALT) و آسپارتات ترانس آمیناز (AST) شده که حاکی از مهار مسموميت کبدی ناشی از اثر الکل است. سیلیمارین فیبروز کبدی ناشی از انسداد مجاری صفراوی در موش را مهار می كند. سیلیمارین در طب سنتی در کشورهای اروپایی جهت درمان انواع بیماری ها و اختلالات کبدی مصرف می شود. تحقیقات بالینی حاکی از آن است كه مصرف ١٢٠ میلی گرم سیلیبین (کمپلکس با فسفاتیویل کولین) دوبار در روز به مدت ٢ ماه به طور معنى دارى منجر به كاهش AST و ALT در سرم خون بیماران کبدی شده است.

در یک مطالعه که روی تعداد ٢۶٣٧ بیمار مبتلا به اختلالات کبدی مزمن انجام شد، تجویز عصاره سيلیمارين فرموله شده به نام Legalon به مدت ٨ هفته موجب كاهش معنى دار در میزان آنزیم کبدی در ٨٨ درصد بیماران شد. عوارض جانبى دارو در كمتر از ١ درصد بيماران مشاهده شد. سيلیمارين به طور گستردەای در درمان مسموميت ناشى از قارچ آمانيتا استفاده می شود. این درمان موجب کاهش مرگ و میر به میزان ۶٠-٨٠ درصد در بيماران شده است. تجويز سيليبين وريدى (mg/kg/day-۵٠-٢٠ به مدت ٣ تا ۴ روز) تا ۴٨ ساعت بعد از مسمومیت با قارچ آمانیتا موجب مهار آسيب كبدی به طور كامل می شود. در یک مطالعه که روی ٢٠۵ فرد مسموم شده با قارچ آمانیتا انجام شد، ۴۶ مورد مرگ در گروه درمان نشده گزارش شد. اما در گروه ١۶ نفری که سیلیبین تجویز شد، هیچ مرگ و میری گزارش نشد. در بررسی دیگری، ١٨ نفر که با قارچ آمانیتا مسموم شده بودند، تحت درمان با سيليبين قرار گرفتند. نتايج نشان داد تنها یک نفر که قارچ را جهت خودکشی مصرف كرده و تا مدت ۶٠ ساعت درمان نشده بود، فوت نموده است. تجویز سیلیمارین در درمان آسیب کبدی ناشی از الكل نتايج ضد و نقيضى را نشان مى دهد. چندين مطالعه كنترل شده دوسویه کور که روی بیش از ٣٠٠ بیمار مبتلا به بیماری کبدی ناشی از مصرف الکل انجام شد، حاکی از آن بود که سیلیمارين (۴٠mg/day Legalon) موجب بهبود معنادارى در ميزان آنزیم ها و هیستولوژی کبدی بعد از ۴ هفته شده است. در یک مطالعه دیگر که روی ١٧٠ مریض مبتلا به سیروز کبدی ناشی از الكل انجام شد، تجويز سيلىمارين به مدت ۴ سال به طور معناداری موجب کاهش مرگ و میر در مقايسه با گروه کنترل شد. اما در يک مطالعه دوسویه كور كه روى بيماران مبتلا به سیروز کبدی انجام شد، تجویز سیلیمارین با دوز ٢٨٠ و ١۵٠ میلی گرم سه بار در روز موجب کاهش مرگ و مير در مقایسه با گروه کنترل نشد. در این مطالعه به تعداد بيماران اشاره ای نشده است. در یک مطالعه دیگر که روی ١١۶ بيمار مبتلا به هپاتیت ناشى از الكل انجام شده بود مصرف ٣٢٠ میلی گرم سیلیمارین در روز به مدت ٣ ماه هيچ بهبود معنی داری نسبت به گروه کنترل را نشان نداد، اما در اين مطالعه ۴۶ درصد بیماران قادر به قطع مصرف الکل شده بودند. تجویز سیلیمارین در درمان آسیب کبدی ناشی از هپاتیت نیز نتایج ضد و نقیضی را نشان می دهد. در یک مطالعه دوسویه کور ٢٠ بيمار مبتلا به هپاتيت فعال مزمن كه با ٢٣٠ ميلى گرم كميلكس سيليبين (silipide)، دوبار در روز به مدت ٧ روز بودند. كاهش ميزان gama),glutamyltranspeptidase) GGT در مقايسه با گروه کنترل به طور معنی داری نشان داده شد. در مطالعه دیگری،۵٧ بیمار مبتلا به هپاتیت ویروسی مورد بررسی قرار گرفتند. ٢٩ بیمار تحت درمان با سیلیمارین (١۴٠ میلی گرم ٣ بار در روز قرار گرفتند، ٢٨ بيمار نیز دارونما دریافت کردند. نتايج، نشان دهنده کاهش معنى دار میزان بيليروبين، ALT ،AST در گروه تحت درمان با سیلیمارین نسبت به گروه کنترل بود. اما در يک مطالعه دیگری که روی ١۵١ بيمار مبتلا به هپاتیت ویروسی انجام شد، سیلیمارین موجب بهبودی بیماری نشد.

تاثیر خارمریم بر کاهش چربی

مطالعات آزمایشگاهی حاکی از آن است كه سيلیمارين، موجب بهبود دفع LDL و كاهش سنتز كلسترول در سلول هاى کبد و همچنین پیشگیری از عوارض ناشى از كلسترول بالا و کاهش تشكیل پلاک آترواسكلروز در موش و خرگوش هايپر كلسترولمى مى شود. نتایج تحقیقات بالینی حاکی از آن است كه سيلیمارين می تواند به عنوان یک کاهش دهنده کلسترول خون در بيماران هايپر كلسترولمى مطرح شود. در ١٥ بيمار هايپركلسترولمى مصرف سیلیمارین با دوز ۴٢٠ میلی گرم یک بار در روز موجب کاهش غلظت كلسترول در صفرا در مقايسه با گروه كنترل شد، كه نشان دهنده کاهش سنتز كلسترل در كبد است. در يک مطالعه بالینی کە روی ١۴ بیمار هایپرلیپیدمی نوع دوم صورت گرفت، سیلیمارین با دوز ۴٢٠ میلی گرم موجب کاهش میزان كلسترول تام و افزايش ميزان كلسترول HDL خون بيماران شد.

تاثیر خارمریم بر سیستم ایمنی

داده های آزمایشگاهی نشان دهنده این است که سیلیمارین، بر روى حركت نوتروفيل هاى غيرتحريک شده و فعاليت هاى کموتاکتیک و فاکوسیتیک، هیج تاثیری ندارد. اما وقتى كه نوتروفیل ها تحریک می شوند، سیلیمارین از آزاد شدن میلوپراکسیداز از آنها جلوگیری می كند. تلقیح نوتروفیلها همراه با سيليبين از عمل ممانعت كننده هاى حركت لكوسيتها (FMLP) جلوگیری می کند. در یک کارآزمایی دوسويه كور با كنترل دارونما بر روى ٣٠ بيمار مبتلا به سيروز الكلى، درمان با سيلیمارين باعث افزايش لكتين شد كه القاكننده تغيير شکل لنفوبلاست است. همچنین تعداد سلول هاى +T8 كاهش یافت و لنفوسيتوتوكسيتى به طور معنی داری نسبت به گروه کنترل، سرکوب شد.

خارمریم و اثرات ضدسرطانی

داده هاى آزمايشگاهى نشان مى دهد كه سيلیمارين و به خصوص سيليبين موجود در آن اثرات «بازدارنده شيميايى» (chemopreventive) در سلول هاى سرطانى اپيدرمال، پروستات، پستان موش و حيوان دارند. سيلىمارين اثر سایتوپروتکتیو بر سلولهای سرطانی پروستات و پستان انسان كه در مواجهه با کارسینوژن قرار داشتند، دارد. پيش تلقيح سلول های سرطانی با سیلیبین قبل از مواجهه با آدریامايسين، اثر آدریامایسین در جلوگیری از رشد سلول را افزایش می دهد. به علت اثرات آنتی اکسیدانی قوی گیاه خارمریم این نگرانی وجود دارد که اين گياه در تثبيت عمل سيتوتوكسيتى داروهاى كموترایی كه از طريق مسيرهاى بيوشيميايى پراكسيداتيو عمل می كنند تداخل ايجاد كند، اما در سلول هاى سرطانى پستان و تخمدان در انسان، سيليبين باعث تشديد اثرات (synergistic) سيتوتوكسيک سيس پلاتين و دوكسو روبيسين می شود و هیچ گونه شواهدی دال بر تداخل با اثر سيتوتوكسيتى آنها ديده نشده است. داده های حیوانی مؤکد این است كه سيلیمارين از ايجاد سرطان (carcinogenesis) در تومورهاى ابى تليالى مدل هاى موش مختلف، محافظت مى كند. مثلاً دادن سيلیمارين به موش ها، آنها را در برابر اثرات مواد شيميايى و اشعه UVB كه ايجاد كننده سرطان هستند، محافظت كرد. اثرات تحریکی سیلیمارین بر روی DNA كبدى، بر روى سلول های غیرسرطانی است. در یک مطالعه بر روی موش های صحرایی که هپاتوما داشتند، سیلیمارین رشد تومور را تحريک نکرد. در مطالعات بر روی انسان، گزارشی وجود دارد که مردی ۵٢ ساله با کارسینوم هپاتوسلولار ثابت شده از طریق بیوپسى که غیرقابل جراحی بود، بعد از خود درمانی با ۴۵٠ میلی گرم سیلیمارین روزانه بیماریش بهبود پیدا کرد.

اثرات آنتی اکسیدانی خارمریم

فلاونوییدهایی مانند سيلیمارين (و مخصوصاً سيليبين) به عنوان آنتی اکسیدان هایی بسيار قوى و اسكاونجرهاى (ناخالصی زداها) رادیکال آزاد شناخته می شوند. داده های آزمایشگاهی، در موش های صحرایی نشان می دهد درمان دو هفته با سيليبين، آنها را از اثر القايى ليبيد پراكسيداسيون سيلكوسپرين حفاظت مى كند. سيليبين از پراکسیداسیون LDL در محیط آزمایشگاهی جلوگیری می کند و لكوسیت های انسانی را در برابر اثر هيدروثن پراكسيد كه باعث آسيب DNA مى شود محافظت مى كند. سيلیمارين همچنین اثرات آنتی اکسیدانی در پلاکت های انسانی دارد و در میکروزوم های کبدی و ریوى انسان، سيلیمارين، به صورت آنتی اکسیدان و پاک کننده رادیکال های آزاد عمل می کند که در نتيجه عملى حفاظتى در برابر پراكسيداسيون چربى القا شده توسط مواد شیمیایی فراهم می آورد. داده های حیوانی حاکی از آن است که در موش های صحرایی، افزایش بار آهن مزمن موجب استرس اكسيداسيون و آسيب کبدی شده که سیلیمارین این مسمومیت را مهار می کند. در موش های صحرایی، پیش درمانی با سیلیمارین از زخم هاى معده که توسط ایسكمی ايجاد مى شوند، محافظت مى كند. مطالعات انسانی نشان می دهد در بيماران با سيروز الكلى، سیلیمارین، سطوح سوپراکسيد دسموتاز RBC و لنفوسيت را افزایش می دهد. در نتیجه اثرات آنتی اکسیدانی را بالا می برد.

عصاره گیری گیاه خارمریم

دارا بودن خواص درمانی متعدد، باعث شده خارمریم به عنوان یک گیاه دارویی موثر در درمان و پیشگیری بسیاری از بیماری ها مورد توجه قرار گیرد. اما لازم است بدانید که عصاره گیری از گیاه خارمریم و دستیابی به ماده موثره سیلیمارین بسیار دشوار است. به این خاطر که خارمریم نه تنها کمیاب است، بلکه میزان ماده موثره آن نیز بسیار محدود می باشد و به محل رشد و میزان تنش های آبی آن بسیار بستگی دارد.
به همین علت، برای بهره مندی از خواص این گیاه، می توانید از داروهایی که حاوی سیلیمارین هستند، استفاده کنید.

انتخاب بهترین داروی حاوی سیلیمارین

با توجه به دشوار بودن عصاره گیری خارمریم، نکته ای که در انتخاب بهترین دارو حائز اهمیت است، درصد خلوص و میزان سیلیمارین موجود در آن است. داروی گیاهی لیورسیل، تولید شرکت وینا فارما، با داشتن بیشترین درصد خلوص در بین داروهای کبد (240 میلی گرم سیلیمارین) و استفاده از ترکیبات کاملا گیاهی می تواند بهترین گزینه برای شما باشد.